کامران وکیل/ نایب‌رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات معدنی ایران
بخش معادن کشور با وجود ذخایر متنوع و ارزشمند، می‌تواند یکی از موتورهای محرک و پیشران در اقتصاد کشور باشد. بهره‌برداری متناسب به همراه تدوین استراتژی هوشمندانه و ایجاد حلقه‌های بعدی در زنجیره ارزش‌افزوده به توسعه صنایع پایین‌دست منجر شده و علاوه بر ارز‌آوری و تولید ثروت، موجب اشتغال‌زایی و توسعه اجتماعی چشمگیری به طور یکنواخت در سراسر سرزمین خواهد شد.
در این بین اما بهره‌برداری از این ذخایر با چالش‌ها و موانع بسیاری همراه است که باعث شده در سال‌های اخیر جریان ورود نقدینگی به این حوزه کاهش یابد و بسیاری از فعالان عطای معدن‌کاری را به لقایش بخشیده و سرمایه خود را راهی بخش‌های دیگر کنند. نگاهی به آینده بازار مواد معدنی نشان می‌دهد که اگر امروز به بهره‌برداری و ارتقای معدن‌کاری نپردازیم، در سال‌های پیش‌رو جبران این عقب‌ماندگی سخت و پرهزینه خواهد بود. نمونه این موضوع را در بی‌توجهی به اکتشافات مشاهده می‌کنیم که امروز نه‌تنها برای جبران این عقب‌ماندگی با معضلات متعدد دست به گریبان هستیم، بلکه در حال سپردن بازارها به رقبایی هستیم که به سراغ معدن‌کاری هوشمند رفته‌اند. عمده مشکلات بخش معدن ناشی از نگاه سنتی حاکم بر این بخش و عدم‌تعامل میان سازمان‌های مرتبط با آن است. به‌عنوان مثال، نگاه سنتی حاکم بر بخش معدن از سوی سازمان‌هایی همچون منابع طبیعی و محیط‌زیست، معدن‌کاری را در تقابل با موضوع محیط‌زیست می‌داند و به معدن‌کار به‌عنوان مخرب محیط‌زیست نگاه می‌کند، در حالی که در گام اول همین تغییر نگاه می‌تواند عمده‌ای از مشکلات را حل کند. درواقع بخش معدن و فعالان آن باید در گام اول به سراغ فرهنگ‌سازی بروند تا بتوانند این نگاه را تغییر دهند.
ناگفته نماند، در سال‌های اخیر پیشرفت‌های خوبی در این زمینه صورت گرفته است، اما همچنان شاهد هستیم که محدوده‌های بسیاری به دلیل مخالفت‌های محیط‌زیست بلوکه یا بلاتکلیف هستند. این در حالی است که با تعامل بیشتر و تغییر نگاه می‌توان در کنار معدن‌کاری به حفظ محیط‌زیست و حیات‌وحش نیز پرداخت. نمونه‌های این موضوع در بخش معدن کم نیستند، معادنی که امروز در کنار برنامه‌های تولیدی برای حفظ گونه‌های حیات وحش منطقه برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری‌هایی انجام داده‌اند و حتی در کشورهای پیشرفته صیانت از ذخایر ژنتیکی و حراست از مناطق بکر طبیعی را به شرکت‌های معدنی صاحب‌نام واگذار کرده و دستاوردهای بسیار خوبی نیز داشته‌اند.
امروز در دنیا شاهد هستیم که برخی معادن در دل جنگل‌ها با احداث تله‌کابین حمل مواد معدنی و بدون ایجاد جاده دسترسی و تخریب عرصه‌های پایین‌دست مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند؛ اما در بخش معدن ایران گاه گونه‌های گیاهی منطقه که برای چرای دام‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند می‌توانند مانع فعالیت معادن شوند، در حالی که بهره‌برداری از معادن با حفظ قوانین و مقررات زیست‌محیطی و با حداقل تغییر در محیط منطقه به اشتغال‌زایی و توسعه اقتصادی و فرهنگی منطقه منجر می‌شود.
